ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพ บ้านกุดนาขาม
ปกป่า ป้องแผ่นดิน สร้างแหล่งทำกินให้ชุมชน
ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพบ้านกุดนาขาม อำเภอเจริญศิลป์ จังหวัดสกลนคร ในปัจจุบัน เป็นแหล่งผลิตศิลปหัตถกรรมโดยช่างฝีมือประณีต ทั้งเครื่องปั้นดินเผา งานแกะสลักไม้ และการทอผ้าไหม โดยมีห้องแสดงผลิตภัณฑ์และพื้นที่แสดงการทำงาน งานหัตถกรรมของศิลปาชีพกุดนาขามนั้น มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซี่งเป็นที่ชื่นชอบของผู้ที่นิยมใช้ของไทย และเหมาะที่จะจัดหาเป็นของฝาก ของที่ระลึกที่มีคุณค่า ศิลปาชีพซึ่งเป็นอาชีพพระราชทานที่บ้านกุดนาขาม ช่วยให้ราษฎรมีรายได้เสริมเฉลี่ยครอบครัวละ ประมาณ ๖๐,๐๐๐ บาท ต่อปี เป็นรายได้ที่เพิ่มขึ้นจากเดิมที่ทำการเกษตรเพียงอย่างเดียว ซึ่งมีรายได้เฉลี่ยเพียง ๕,๐๐๐ บาท ต่อปี
๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๕ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรบ้านนาสีนวล อำเภอโคกศรีสุพรรณห่างจากบ้านกุดนาขามประมาณ ๔๐ กิโลเมตร ทอดพระเนตรการปฏิบัติงานของหน่วยแพทย์พระราชทานและรับคนไข้ที่มีอาการหนักไว้ในพระบรมราชานุเคราะห์
ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพบ้านกุดนาขาม มีความเชื่อมโยงจากโครงการป่ารักน้ำบ้านกุดนาขาม เมื่อครั้งที่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จพระราชดำเนินไปจังหวัดสกลนคร เมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๕ ในโอกาสดังกล่าว พระองค์ทรงรับทราบถึงความยากลำบากในการทำการเกษตรของราษฎร จากการเกิดน้ำท่วมในฤดูฝน ครั้นถึงฤดูแล้งน้ำก็แห้งเหือด อันเป็นเหตุให้ลูกหลานคนหนุ่มสาวต้องอพยพไปทำงานรับจ้างในจังหวัดอื่น จึงทรงชักชวนให้ราษฎรปลูกต้นไม้รักษาป่า คณะกรรมการหมู่บ้านก็พร้อมใจกันถวายที่ดินสาธารณะของหมู่บ้าน จำนวน ๔๓ ไร่ ๓ งาน ๓๒ ตารางวา สำหรับจัดตั้งโครงการฯ และพระราชทานชื่อว่า โครงการป่ารักน้ำบ้านกุดนาขาม ซึ่งในพื้นที่มีอ่างเก็บน้ำห้วยนกเค้า ที่สร้างขึ้นตามพระราชดำริพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เพื่อเป็นแหล่งน้ำสำคัญในการแก้ปัญหาความแห้งแล้งในพื้นที่อยู่แล้ว
ความสามัคคีเป็นปึกแผ่นของชุมชนชาวบ้านกุดนาขามเป็นที่ประจักษ์ จนกลายเป็นต้นแบบชุมชนที่เลื่องชื่อในการร่วมมือพัฒนา จากการที่ได้ร่วมกับชาวบ้านหนองฮางจัดตั้ง โครงการไทยอาสาป้องกันชาติ (ทสปช.) ขึ้น ต่อสู้ป้องกันชุมชนจากการแทรกซึมของผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ จากพลังสามัคคี และด้วยสำนึกในพระมหา กรุณาธิคุณ ราษฎรบ้านกุดนาขามจึงพร้อมใจกันเสียสละแรงงาน ช่วยกันปลูกต้นไม้โตเร็ว และไม้มีค่าชนิดต่าง ๆ เช่น ไม้ประดู่ ไม้พยุง และไม้ยูคาลิปตัส เป็นต้น รวมไปถึงการปลูกต้นไม้เสริมลงในพื้นที่ที่มีอยู่เดิม จนแล้วเสร็จภายในเวลาเพียง ๑ เดือน
สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมโครงการป่ารักน้ำ บ้านกุดนาขาม อีกครั้งหนึ่ง เมื่อวันที่ ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๖ และทรงปลูกต้นไม้พร้อมกับทรงชักชวนให้ราษฎรปลูกเพิ่มเติมจากที่ได้ปลูกไว้เดิมอีกเป็นจำนวนมาก ในโอกาสเดียวกัน ทรงพระเมตตาให้ราษฎรที่ยากจนซึ่งขาดแคลนที่ทำกินจำนวน ๒๑ ครอบครัว เข้าทำงานดูแลรักษาป่า โดยทรงพระกรุณา โปรดเกล้าฯ พระราชทานเงินเดือนให้ เดือนละ ๑,๕๐๐ บาท เป็นระยะเวลา ๒ ปี ประการสำคัญ ได้มีพระราชดำริให้จัดตั้งศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพบ้านกุดนาขามรวมไปถึงการจัดครูมาช่วยฝึกสอนอาชีพต่าง ๆ ตามที่ราษฎรถนัด และด้วยพระราชประสงค์ ที่จะให้บ้านกุดนาขามเป็นหมู่บ้านตัวอย่างที่ทุกคนในหมู่บ้านได้มีอาชีพเสริมหลังเสร็จสิ้นฤดูทำนา จึงมีพระราชดำริเกี่ยวกับการจัดตั้งโรงงานเครื่องปั้น ดินเผาขึ้น โดยจัดตั้ง เมื่อวันที่ ๒๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๖ ณ บ้านกุดนาขาม บนที่ดิน ๕๐ ไร่ ที่ราษฎรพร้อมใจกันน้อมเกล้าฯ ถวาย จากนั้นได้ดำเนินการพัฒนาอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
เส้นทาง : ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพ บ้านกุดนาขาม
ตำบลเจริญศิลป์ อำเภอเจริญศิลป์ จังหวัดสกลนคร