ฟาร์มตัวอย่างในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ บ้านปิยา เป็นโครงการที่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้พระราชทานพระราชดำริให้จัดตั้งขึ้น ณ หมู่ 3 ตำบลปิยามุมัง อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี บนเนื้อที่ ๘๑๗ ไร่ แต่เดิมนั้นชาวบ้านเรียกพื้นที่บริเวณนี้ว่า โคกใหญ่ หรือ โคกเกาหลี ซึ่งเป็นที่สาธารณประโยชน์ที่ใช้เลี้ยงสัตว์ในฤดูที่น้ำท่วมที่นา ที่ดินแปลงนี้เป็นดินทราย มีทั้งพื้นที่ที่สูง และพื้นที่ที่ต่ำมีน้ำขัง มีต้นไม้ป่าขึ้นอยู่อย่างอุดมสมบูรณ์ หลังจากมีการพัฒนาพื้นที่แล้ว ได้จัดให้มีโครงการประมง การเพาะขยายพันธุ์ปลา การปลูกผักปลอดสารพิษ การเพาะเห็ด การเลี้ยงไก่ การเลี้ยงเป็ดไข่ การเลี้ยงแพะเนื้อ แพะนม การทำน้ำส้มควันไม้และถ่าน การผลิตปุ๋ยอินทรีย์ และการแปรรูปผลผลิตการเกษตร รวมไปถึงการดูแลรักษาความสงบปลอดภัยให้ชุมชน ช่วยเหลือราษฎรให้มีแหล่งจ้างงาน แหล่งผลิตอาหารและให้ความรู้ด้านการเกษตรที่ถูกต้อง โดยกิจกรรมส่วนหนึ่งได้มอบหมายให้การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค อำเภอมายอ จังหวัดปัตตานี ดำเนินการขยายเขตไฟฟ้า ส่งผลให้ในที่สุดราษฎรมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้
ก่อนดำเนินการพัฒนาพื้นที่เพื่อช่วยเหลือราษฎรให้มีสภาพความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นนั้น ในอดีต ชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในตำบลปิยามุมัง มีทั้งชาวไทยพุทธและชาวไทยมุสลิม ซึ่งต่างได้อาศัยอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข จนถึงปี ๒๕๔๗ ที่ได้เกิดความไม่สงบขึ้นในพื้นที่ ๓ จังหวัดชายแดนภาคใต้ ณ บ้านปิยา ปรากฏว่าราษฎรทั้งไทยพุทธและไทยมุสลิม ต่างได้รับความเดือดร้อนจากการถูกลอบสังหารอย่างโหดเหี้ยม ก่อให้เกิดความหวาดกลัวจนราษฎรไม่กล้าออกไปนอกบ้าน ทำให้ได้รับความเดือดร้อนในการดำเนินชีวิต พระครูอุดมธรรมาทร เจ้าคณะอำเภอยะหริ่ง พร้อมด้วย นายอาแว มามะ ประธานโต๊ะอิหม่าม ตำบลปิยามุมัง ซึ่งเป็นผู้นำชุมชน รวมทั้งราษฎรไทยพุทธและไทยมุสลิม ในพื้นที่มากกว่า ๒,๐๐๐ คน ได้กราบบังคมทูลถวายฎีกา ขอพระราชทานพื้นที่ที่ปลอดภัยในการใช้ชีวิต ในการสร้างอาชีพ ตลอดจนเป็นศูนย์การเรียนรู้ เป็นแหล่งอาหาร เป็นแหล่งร่วมกันสร้างความสมัครสมานสามัคคีของพี่น้องไทยพุทธและไทยมุสลิม
เมื่อสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงทราบถึงความเดือดร้อนและความประสงค์ของราษฎรแล้ว พระองค์ได้มีพระราชเสาวนีย์ให้ พลเอก ณพล บุญทับ รองสมุหราชองครักษ์ จัดทำแผนโครงการเพื่อช่วยเหลือราษฎรให้สามารถช่วยตนเองได้อย่างยั่งยืน และสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ จากนั้น ในวันที่ ๑๗ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ หน่วยพัฒนา การเคลื่อนที่ ๔๔ สำนักงานพัฒนาภาค ๔ และหน่วยบัญชาการทหารพัฒนา ได้สนองพระราชเสาวนีย์ โดยใช้พื้นที่ โรงเรียนพระราชดำริ (ศูนย์ครูใต้) อำเภอหนองจิก จังหวัดปัตตานี ซึ่งเปิดดำเนินการมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๑ เป็นฐานดำเนินงาน
“… วันเกิดของข้าพเจ้า มีผู้คนถวายเงินกันหลายคน แล้วเงินนั้นข้าพเจ้ารวบรวมไปสร้างศูนย์ครูที่จังหวัดปัตตานี ไปเห็นแล้วสงสารพวกครูที่สุด ที่ว่าเดี๋ยวโดนฆ่า ๆ อยู่อย่างนี้ ก็คงจะโดนฆ่าตลอดไป ก็เอาเงินที่ท่านทั้งหลายให้ในวันเกิดปีที่แล้วสร้างศูนย์ครู… “
พระราชดำรัส สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง
พระราชทานแก่พสกนิกรชาวไทยเนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา
๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๑ ณ ศาลาดุสิตดาลัย
จากปี ๒๕๕๒ ที่หน่วยพัฒนาการเคลื่อนที่ ๔๔ ได้เข้าไปพัฒนาพื้นที่บ้านปิยา และจัดวางโครงสร้างพื้นฐาน ถนน ไฟฟ้า ชลประทานแล้วเสร็จ ได้เริ่มจ้างงานราษฎรเข้าปฏิบัติงานที่ฟาร์มตัวอย่างฯ ในเดือนพฤษภาคม และดำเนินการต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน ทำให้ราษฎรในพื้นที่มีกินมีใช้ และมีความสุขใต้ร่มพระบารมี ทั้งยังเป็นการสนับสนุนด้านความมั่นคงในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ และได้เสริมสร้างขวัญและกำลังใจให้ราษฎรในพื้นที่ที่อยู่ท่ามกลางสถานการณ์ความไม่สงบสามารถประกอบอาชีพได้เป็นปกติ
ตำบลปิยามุมัง อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี