บ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริ บ้านห้วยหญ้าไซ
- ชุมชนรักษาป่าต้นน้ำ -
โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริ บ้านห้วยหญ้าไซ ได้พัฒนาการเกษตรและวิชาชีพให้ราษฎรชาวไทยภูเขาเผ่าอาข่า ด้วยวิถีชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง ใช้การทำนาแบบขั้นบันไดเพื่อการบริโภคในหมู่บ้าน โดยไม่ต้องซื้อ รวมไปถึงการให้ความรู้และสนับสนุนพันธุ์พืชหลังฤดูทำนา และผักชนิดต่าง ๆ ตลอดจนได้ถ่ายทอดวิธีการเลี้ยงสัตว์หลากหลายชนิดแบบผสมผสาน โดยเน้นที่การเลี้ยงไว้เพื่อบริโภค เมื่อมีเหลือหลังจากการบริโภคจึงนำไปจำหน่าย
นอกจากการเกษตรซึ่งมุ่งเน้นที่การกินใช้ในครัวเรือนแล้ว ราษฎรยังมีรายได้เสริมจากงานศิลปาชีพ เช่น การทำเครื่องเงิน ผ้าปัก แกะสลักไม้ จักสานไม้ไผ่ เก็บหาของป่า และการทำงานรับจ้างในโครงการฯ เป็นต้น ส่งผลให้ราษฎรมีกิน มีใช้ ซึ่งนำไปสู่การมีคุณภาพชีวิตที่ดี
๒๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๔๙ เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรความก้าวหน้าของโครงการฯ
โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริ บ้านห้วยหญ้าไซ มีจุดเริ่มต้นเมื่อวันที่ ๑๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ จากการที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎร ณ บ้านห้วยหญ้าไซ ตำบลป่าแดด อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย ในโอกาสดังกล่าว พระองค์มีพระราชดำริให้อพยพราษฎรที่มีฐานะยากจน ไม่มีพื้นที่ทำกินเป็นของตนเอง มาจัดตั้งเป็นหมู่บ้านแห่งใหม่ลักษณะเป็น “บ้านเล็กในป่าใหญ่” จัดตั้งอยู่บริเวณพื้นที่ต้นน้ำแม่ตาช้าง โดยให้ “คน” สามารถอยู่ร่วมกับ “ป่า” ได้อย่างมีจิตสำนึกต่อการมีส่วนร่วมพิทักษ์รักษาป่า และฟื้นฟูสภาพป่า ที่ถูกทำลายให้กลับคืนสู่ความอุดมสมบูรณ์ เพื่อรักษาความสมดุลของระบบนิเวศ
ต่อมา เมื่อวันที่ ๑๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๓ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรพื้นที่จัดตั้งหมู่บ้านตามพระราชดำริ พื้นที่อยู่อาศัยและพื้นที่ทำกิน รวมจำนวน ๑๕,๐๐๐ ไร่ หลังจากได้ทอดพระเนตรพื้นที่โดยรอบ พระองค์มีรับสั่งให้ดำเนินโครงการ “บ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริ บ้านห้วยหญ้าไซ” เพื่อให้ราษฎรชาวไทยภูเขาเผ่าอาข่า ซึ่งไม่มีพื้นที่ทำกินเป็นของตนเอง จำนวน ๒๑ ครอบครัว เข้ามาอยู่ในโครงการฯ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สนับสนุนราษฎรเหล่านั้นตามวัตถุประสงค์ของโครงการ
ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและป่าไม้ โครงการฯ บ้านห้วยหญ้าไซ ได้น้อมนำพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ เรื่อง “ป่าเปียก” มาใช้พัฒนาพื้นที่ ตามทฤษฎีการพัฒนาป่าไม้ ด้วยการใช้ทรัพยากรน้ำ ให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการสร้างแนวป้องกันไฟ เพิ่มพื้นที่ป่าเปียก จากการสร้างฝายแบบผสมผสานเพื่อกักเก็บน้ำ และชะลอน้ำไว้สร้างความชุ่มชื้น ตลอดจนดำเนินการจัดการเชื้อเพลิงด้วยการ “ชิงเก็บ” โดยการเก็บใบไม้แห้งที่ร่วงหล่นจากป่าไม้ผลัดใบมาทำเสวียนรอบต้นไม้ เพื่อให้ย่อยสลายเป็นปุ๋ยหมัก ที่ให้ประโยชน์ต่อการนำกลับไปบำรุงต้นไม้ แทนการ “ชิงเผา” ซึ่งจะสร้างปัญหาฝุ่นควันขึ้นได้ จากการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง ทำให้สามารถคืนสภาพป่ากลับมาอุดมสมบูรณ์ได้อีกครั้ง
เส้นทาง : บ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริ บ้านห้วยหญ้าไซ
ตําบลป่าแดด อําเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย