สถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดําริ บ้านปางขอน

- เขาหัวโล้น ดินแล้ง และไร่ฝิ่น สู่ผืนป่าสีชมพู และสวนกาแฟใต้ร่มไม้ใหญ่ -

ป้ายหน้าโครงการ

             “ปางขอน” ชื่อที่นักดื่มกาแฟคุ้นชินนั้น คือชื่อของหมู่บ้านชาวอาข่าบนดอยสูง ในตําบลห้วยชมพู อําเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานแนวพระราชดำริให้ส่งเสริมการปลูกกาแฟแทนการปลูกฝิ่น ส่งผลให้วิถีชีวิตของชาวไทยภูเขาที่ปางขอนในเวลาต่อมาเปลี่ยนไปจากเดิมมาก กล่าวคือ จากที่เคยมีรายได้เฉลี่ยจากการทำการเกษตร เช่น การปลูกข้าวโพด กะหล่ำปลี มะเขือเทศ และลิ้นจี่ เป็นต้น ปีละประมาณ ๒๐,๐๐๐ บาท ต่อครัวเรือน นำมาสู่รายได้ที่เพิ่มมากขึ้นเกินกว่า ๓ เท่า ทั้งนี้ เป็นผลมาจากการจำหน่ายผลผลิตกาแฟอาราบิก้า ที่ได้รับการส่งเสริมให้ปลูกบนพื้นที่ประมาณ ๑,๔๐๐ ไร่ ซึ่งสร้างรายได้ครัวเรือนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นมากกว่า ๖๐,๐๐๐ บาท ต่อปี และมีบางครัวเรือนสามารถสร้างรายได้ ได้มากกว่า ๒๐๐,๐๐๐ บาท ทุกครัวเรือนจึงหันมาปลูกกาแฟเป็นอาชีพหลักจนถึงปัจจุบัน

             ช่วงเวลาประมาณ ๒๐ ปี ก่อนชาวไทยภูเขาเผ่าอาข่าที่บ้านปางขอนหันมาปลูกกาแฟเป็นอาชีพหลัก ตามแนวพระราชดำริ พวกเขาได้ทำการเกษตรด้วยวิธีการดั้งเดิมเช่นเดียวกับชาวไทยภูเขาเผ่าอื่น ๆ คือ ทุกปีได้ย้ายพื้นที่ทำแปลงเกษตรไปเรื่อย ๆ และเมื่อมีจำนวนประชากรเพิ่มขึ้น ส่งผลต่อจำนวนครัวเรือนเพิ่มมากขึ้น ทำให้แปลงเกษตรที่พักไว้หมุนเวียนไม่ทัน พื้นที่ให้ผลผลิตจึงไม่เพียงพอกับจำนวนคน นำไปสู่ปัญหาการบุกรุกแผ้วถางป่า ซึ่งลุกลามไปอย่างรวดเร็ว

             เมื่อ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรพื้นที่ป่าอนุรักษ์ดอยเกี๊ยะ ซึ่งเป็นป่าต้นน้ำห้วยป่าชม ห้วยผาลั้ง ห้วยหินขาว ห้วยยาดี และต้นน้ำลําน้ำแม่กรณ์ อําเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย เมื่อวันที่ ๑๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๕ พระองค์ทรงพบว่าพื้นที่บริเวณดังกล่าวถูกบุกรุกแผ้วถางไปเป็นบริเวณกว้างนับพันไร่ และบางส่วนของพื้นที่มีการปลูกฝิ่นซึ่งเป็นพืชเสพติดด้วย นอกจากนั้น พื้นที่ดังกล่าวยังใช้เป็นเส้นทางลําเลียงสารสกัดยาเสพติดจากนอกประเทศ เข้ามายังตัวเมืองเชียงราย ก่อนแพร่กระจายไปทั่วประเทศ ซึ่งสร้างผลกระทบต่อความมั่นคงอย่างยิ่ง

             สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีพระราชวินิจฉัยว่าการปราบปรามด้วยกำลังเจ้าหน้าที่ ไม่สามารถที่จะหยุดการบุกรุกแผ้วถางป่าของราษฎร และการปลูกฝิ่น ซึ่งเป็นหนทางสร้างรายได้หลักของราษฎรในพื้นที่ในยุคสมัยนั้นได้ จึงมีพระราชดำริให้พัฒนาโครงการที่จะให้ราษฎรเข้ามามีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ป่า ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำลําธารด้วย “โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่” ณ บริเวณดอยเกี๊ยะ โดยมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ จึงได้รับการจัดตั้ง เพื่อให้การสนับสนุนการฝึกอบรมศิลปาชีพ พร้อมกันนั้นหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง ก็ได้เข้าร่วมในการพัฒนาราษฎรที่อยู่ในพื้นที่ดังกล่าว ด้วยการปลูกฝังความรู้เรื่องการเกษตร และการสร้างจิตสำนึกด้านการอนุรักษ์ธรรมชาติ เพื่อให้คนกับป่าอยู่ร่วมกันได้อย่างกลมกลืน ต่อมาจึงจัดตั้งเป็น “โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง ตามพระราชดําริ บ้านปางขอน” ขึ้น ณ บ้านปางขอน ตําบลห้วยชมพู อําเภอเมือง จังหวัดเชียงราย รวมทั้งได้จัดตั้ง “วิสาหกิจชุมชนบ้านปางขอน” ขึ้นด้วย สถานีฯ ได้ส่งเสริมให้มีการปลูกไม้ผล เช่น พลับ อโวคาโด แมคคาดิเมีย และกาแฟ เป็นต้น โดยเฉพาะกาแฟนั้นได้นำกาแฟพันธ์ุอาราบิก้าจากแอฟริกา มาส่งเสริมให้ชาวอาข่าได้เพาะปลูก

             ด้วยกระบวนการปลูกและเก็บเกี่ยวของเกษตรกรชาวไทยภูเขา ที่ได้รับการดูแลจากนักเกษตรประจำสถานีพัฒนาเกษตรพื้นที่สูง ทำให้เมล็ดกาแฟทุกเมล็ดของปางขอน มีรสชาติเข้มข้นเป็นพิเศษ การเก็บผลผลิตด้วยมือโดยคัดเฉพาะผลแก่เสมอกัน แล้วนำมาผ่านกระบวนการต่าง ๆ ไปจนถึงการบ่มที่ใช้เวลานาน ๖ เดือน ถึง ๑ ปี ก่อนนำมาคั่วแปรรูป ส่งผลให้ “กาแฟปางขอน” เป็นสินค้าที่มีชื่อเสียงและมีคุณภาพเป็นที่ยอมรับไปทั่วโลก

2P2A5968

             การปลูกป่า และการปลูกพืชที่มีดอกสวยงามตามฤดูกาลอย่าง “นางพญาเสือโคร่ง” หรือ “ซากุระเมืองไทย” เพื่อเป็นร่มเงาให้ต้นกาแฟที่ให้ผลผลิตดีเมื่ออยู่ในที่ร่ม ทำให้ผืนป่ากลับมาอุดมสมบูรณ์ สร้างความตื่นตาตื่นใจแก่ผู้มาเยือน จากการพัฒนาพื้นที่ตามพระราชดำริ ในช่วงที่ผ่านมา “ปางขอน” ในวันนี้ จึงได้เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่อุดมไปด้วยความรู้ ความงาม และแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ ผ่านวิถีชีวิตที่มุ่งมั่น ทุ่มเท ควรค่าแก่การไปเยี่ยมเยือน เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนา ที่นำมาซึ่งความสุข ความเจริญแก่ชุมชนปางขอนมาอย่างยั่งยืน

landscape-tree-nature-outdoor-branch-blossom-561293-pxhere.com

เส้นทาง : สถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดําริ บ้านปางขอน

ตำบลห้วยชมภู อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย