อ่างเก็บน้ำร่องอ่วมอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

อ่างเก็บน้ำร่องอ่วม ส่งน้ำสู่ระบบชลประทานขนาดเล็กหลายแห่งในชุมชน

              อ่างเก็บน้ำร่องอ่วม ตั้งอยู่ที่บ้านประชาภักดี ตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา ได้ก่อสร้างขึ้นโดยกรมชลประทาน ตามพระราชดำริในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ได้พระราชทานไว้ เมื่อวันที่ ๑๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๓ ด้วยพระราชประสงค์เพื่อเพิ่มแหล่งน้ำให้ชุมชนมีน้ำเพียงพอสำหรับการอุปโภคบริโภค และการเกษตร โดยการสร้างทำนบดิน กว้าง ๖ เมตร ยาว ๒๕๔ เมตร สูง ๑๓.๕ เมตร กั้นลำน้ำร่องอ่วม เกิดเป็นอ่างเก็บน้ำที่มีความจุประมาณ ๓๐๐,๐๐๐ ลูกบากศ์เมตร จากจุดนี้ได้ส่งน้ำให้พื้นที่เกษตรและชุมชนในพื้นที่ตำบลร่มเย็นเป็นบริเวณมากกว่า ๑,๐๐๐ ไร่ การมีอ่างเก็บน้ำและระบบส่งน้ำ ทำให้สามารถเพิ่มผลผลิตการเกษตรได้ดีขึ้น ส่งผลให้ราษฎรชาวไทยภูเขาหลุดพ้นจากปัญหาภัยแล้งที่นำมาซึ่งความอดอยากยากจน ทั้งยังลดปัญหาด้านอื่น ๆ ลงไปด้วย เช่น ยาเสพติดและการค้ามนุษย์ เป็นต้น ประการสำคัญคือสามารถพัฒนาคุณภาพชีวิตได้อย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน

๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๑๓ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมเจ้าหน้าที่และราษฎร ค่ายเชียงคำ ตำบลร่มเย็น

              บ้านประชาภักดี ตำบลร่มเย็น ซึ่งเป็นที่ตั้งของอ่างเก็บน้ำร่องอ่วม เป็นหมู่บ้านใหม่ที่ได้รับการจัดตั้งขึ้น ประมาณปี ๒๕๑๓ เพื่อเป็นที่อยู่อาศัยของชาวเขาเผ่าม้ง ที่ไม่ต้องการเป็นแนวร่วมกับ พคท. และได้แยกตัวออกจากบ้านห้วยส้าน ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้มีพระราชดำริให้จัดสรรที่ทำกินบริเวณลำน้ำห้วยส้าน ให้ชาวไทยภูเขาเผ่าต่าง ๆ ได้เข้ามาอยู่อาศัยและใช้ประโยชน์ร่วมกัน ตั้งแต่ปี ๒๕๑๑ สำหรับ “บ้านประชาภักดี” นั้น ฝ่ายปกครองได้จัดสรรที่ดินป่าเสื่อมโทรมซึ่งตั้งอยู่ติดกับพื้นที่อุทยานแห่งชาติภูซาง จำนวน ๒๒,๖๒๕ ไร่ โดยให้ เข้าอยู่อาศัยได้ครอบครัวละ ๑ ไร่ พร้อมกับมอบที่ดินทำการเกษตรให้ครอบครัวละ ๑๕ ไร่ ส่วนที่เหลือเป็นพื้นที่สาธารณประโยชน์ เช่น สร้างโรงเรียน วัด สถานีอนามัย ฯลฯ

             พื้นที่บ้านประชาภักดี แต่เดิมนั้นมีสภาพป่าไม้อุดมสมบูรณ์ แต่เมื่อประชากรมีจำนวนเพิ่มขึ้น ความต้องการที่ดินทำกินและทรัพยากรจึงเพิ่มขึ้นด้วย เช่นเดียวกับชุมชนในพื้นที่สูงต่าง ๆ ที่มีอยู่ในช่วงเวลาเดียวกัน นำไปสู่ปัญหาที่ดินเสื่อมโทรม และภัยแล้ง เนื่องจากลำน้ำตามธรรมชาติไม่ได้ไหลอยู่ตลอดทั้งปี ส่งผลให้การทำกินบนที่ดินที่ได้รับการจัดสรรแล้วได้ผลผลิตไม่เพียงพอ จึงเกิดการบุกรุกแผ้วถางป่า การลักลอบตัดไม้ใหญ่ การล่าสัตว์ป่า และเนื่องจากด้านทิศตะวันออกของพื้นที่เป็นชายแดนที่มีอาณาเขตติดกับประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ทำให้ต้องประสบกับปัญหาการลำเลียงยาเสพติด การค้าสัตว์ป่า และการค้ามนุษย์ นอกเหนือไปจากการที่ยังคงมีการต่อสู้ระหว่างกลุ่มคนที่เข้าร่วมและต่อต้านกับ พคท. อยู่

              เป็นเวลายาวนานกว่า ๒๐ ปี ก่อนปัญหาต่าง ๆ ในพื้นที่ จะทุเลาเบาบางลงจนเกือบหมดสิ้นไป ทั้งนี้ เกิดจากการที่ได้ดำเนินงานตามแนวพระราชดำริมาอย่างต่อเนื่องและรอบด้าน โดยเฉพาะด้านการชลประทาน จนในปัจจุบัน ป่าต้นน้ำมีความอุดมสมบูรณ์ เป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร ยังผลให้อ่างเก็บน้ำร่องอ่วม มีความมั่นคงแข็งแรง เก็บน้ำได้เต็มศักยภาพ และยังเป็นแหล่งทำ การประมง แหล่งอาหารโปรตีนจากเนื้อปลาของคน ในพื้นที่ด้วย นอกจากนั้น รอบ ๆ อ่างเก็บน้ำ ยังมีการรวมตัวของกลุ่มราษฎรผู้ใช้น้ำ ที่เข้ามาช่วยกันดูแลรักษาต้นน้ำถึงปลายน้ำในชุมชนอย่างเข้มแข็ง ทำให้สามารถใช้น้ำสร้างผลผลิตการเกษตร เช่น ข้าว ลำไย มะม่วง และพืชผักตามฤดูกาล ได้ตลอดทั้งปี

เส้นทาง : อ่างเก็บน้ำร่องอ่วมอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

ตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา